ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΙΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ

Τα βρετανικά επιχειρήματα κατά της επιστροφής των μαρμάρων:

1. Αγοράστηκαν νόμιμα από τους Τούρκους βάσει νόμιμου εγγράφου-το φιρμάνι του Σουλτάνου.





2. Σκοπός της απομάκρυνσής τους ήταν η διάδωσή τους από την καθολική καταστροφή.





3. Την περίοδο εκείνη οι Έλληνες αδιαφορούσαν για την τύχη των αρχαιολογικών τους θησαυρών.





4. Το επίπεδο μόλυνσης της ατμόσφαιρας στην Αθήνα σύντομα θα κατέστρεφε τα μάρμαρα.

Ας απαντήσουμε στα παραπάνω επιχειρήματα.

Αγοράστηκαν νόμιμα.

Το επιχείρημα αυτό δεν στέκει διότι οποιαδήποτε αγορά από τον κατακτητή μιας χώρας ισοδυναμεί με κλεπταποδοχή.Άλλωστε,δεν υπάρχει απόδειξη ότι η αγορά των μαρμάρων είναι νόμιμη.Οι διάφοτοι Τούρκοι αρμόδιοι αξιωματούχοι δωροδωκήθηκαν από τους Βρετανούς με πολυτελή δώρα.

Απομακρύνθηκαν για να σωθούν από την καταστροφή.

Ο Έλγιν,εκτός από το γεγονός ότι προκάλεσε τεράστιες ζημιές στον Παρθενώνα και το Ερέχθειο όταν απέσπασε τα γλυπτά τους,στην προσπάθεια του να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερα,πριόνισε ορισμένα γλυπτά,ώστε κόβοντάς τα στη μέση να μειώσει το βάρος τουσ και να διευκολύνει τη μεταφορά τους.

Οι Έλληνες αδιαφορούσαν.

Είναι μάλλον σίγουρο ότι οποιαδήποτε ελληνική αντίδραση θα καταπνιγόταν άμεσα και βίαια από τους Τούρκους.Όταν ο γάλλος πρόξενος στην Αθήνα τόλμησε να διαμαρτυρηθεί για την απομάκρυνση των μαρμάρων,οι Τούρκοι τον έκλεισαν στη φυλακή.

Βεβαίως υπήρχαν ενδείξεις ότι οι Έλληνες λυπόντουσαν για τους λεηλατημένους τουσ θησαυρούς,χαρακτηριστικός ήταν άλλωστε ο μύθος ότι τη νύχτα ακούγοταν οι θρήνοι των Καρυάτιδων για τη χαμένη τους αδελφή,καθώς και οι ισχυρισμοί των αχθοφόρων που μετέφεραν τα αγάλματα ότι άκουγαν κραυγές να βγαίνουν από τα κιβώτια μέσα στ αοποία ήταν συσκευασμένα.

Επίσης ο Edward Dodwell αναφέρει σε βιβλίο του το 1812 ότι την εποχή που ταξίδευε στην Ελλάδα,οι Αθηναίοι θρηνούσαν την καταστροφή των αρχαιοτήτων τους και κατηγορούσαν τους Τούρκους που επέτρεψαν στους ξένους να κάνουν μια τέτοια λεηλασία.

Ακόμα το 1812,ομάδα διακεκριμένων Αθηναίων,δύο από τους οποίους μέλη της Φιλικής Εταιρίας,ίδρυσαν τη Φιλόμουση Κοινότητα,στα μέλη της οποίας συγκαταλέγεται και ο Λόρδος Guilfrod.Ένας από τους στόχους τησ Κοινότητας ήταν η προστασία των αρχαίων μνημείων.

Τέλος,και ο ίδιος ο Lusieri παραδέχεται σε επιστολή του προς τον Έλγιν ότι "Αν δε μπορέσω να το Πανδρόσειο ολόκληρο,δεν απελπίζομαι για μια από τισ Καρυάτιδες.Οι Έλληνες είναι όμωσ αφοσιωμένοι σε αυτό"(Το Πανδρόσειο,δηλαδή την πρόσταση με τις Καρυάτιδες).

Η μολυσμένη ατμόσφαιρα θα κατέστρεφε τα μάρμαρα.

Το επιχείρημα αυτο είναι άκρως απαράδεκτο καθώς τα μάρμαρα υπέστησαν πολύ μεγαλύτερη ζημιά λόγω της μακράς έκθεσής τους στη μολυσμένη ατμόσφαιρα του Λονδίνου από εκείνη που θα πάθαιναν εάν παρέμεναν στην Αθήνα, όπου η μόλυνση αποτελεί πρόσφατο φαινόμενο.

Ο Λόρδος Έλγιν παραδέχτηκε ενώπιον της Βουλής ότι η υγρασία του Λονδίνου είχε προκαλέσει διάβρωση στο ευαίσθητο πεντελικό μάρμαρο.Αυτό έγινε το 1816.

Ωστόσο,το γεγονός είναι ότι,όταν ένα αρχαίο έργο τέχνης απομακρύνεται από το αρχικό του περιβάλλον,χάνει το μεγαλύτερο μέρος της αξίας του και γίνεται απλά ένα αντικείμενο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

Μέχρι σήμερα,το Βρετανικό Μουσείο επιχειρεί να παρουσιάσει τον Έλγιν σαν λάτρη της αρχαιότητας που αφιερώθηκε στη διάσωση των γλυπτών του Φειδία από την ολοκληρωτική καταστροφή.Όμως,τα γεγονότα συνθέτουν μια διαφορετική εικόνα.Έχοντας στα χέρια του το φιρμάνι του Σουλτάνου,ο Έλγιν θεώρησε ότι είχε αποκτήσει το δικαίωμα να πάρει οτιδήποτε ήθελε.Οι ενέργειες του όμως δεν πέρασαν απαρατήρητες.Πολλά μέλη του Κοινοβουλίου διαμαρτυρήθηκαν ενώπιον της Βουλής των Κοινοτήτων για τις πράξεις του Έλγιν,αλλά με το πέρασμα του χρόνου ξεχάστηκαν.

Υπήρχαν επίσης πολλοί Άγγλοι συγγραφείς,μεταξύ των οποίων ο Λόρδος Byron,ο οποίος έγραψε ότι ο Έλγιν ήταν κλέφτης μαρμάρων και ότι μοναδικό ενδιαφέρον του ήταν να αποκομίσει φήμη και δόξα από την επίδειξη των μαρμάρων.

ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ ΜΑΣ

Και επιτέλους δικαιωνόμαστε ως χώρα αφού σταδιακά επαναπατρίζονται τα Μάρμαρα του Παρθενώνα.Πρόσφατα μας έχουν επιστραφεί πολλά Γλυπτά του Παρθενώνα κυρίως από το Βατικανό.Η προσπάθεια είναι μεγάλη και καλό είναι όλοι να συμβάλουμε συλλογικά.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Ο Παρθενώνας αποτελεί το λαμπρότερο μνημείο της Αθηναϊκής πολιτείας και τον κολοφώνα του δωρικού ρυθμου.Η κατασκευή του ξεκίνησε το 448/7 π.Χ και τα εγκαίνια έγιναν το 438 π.Χ , ενώ ο γλυπτός διάκοσμος περατώθηκε το 433-432 π.Χ.Συμφωνα με τις πηγές,οι αρχιτέκτονες που εργάστηκαν ήταν ο Ικτινος, ο Καλλικράτης και πιθανόν ο Φειδίας, που είχε και την ευθύνη του γλυπτού διακόσμου. Είναι ο μόνος ελληνικός δωρικός ναός με ανάγλυφες όλες του τις μετόπες. Πολλά τμήματα του γλυπτού διακόσμου του επιστυλίου και των φατνωμάτων της οροφής έφεραν γραπτό διάκοσμο με κόκκινο,μπλε και χρυσό χρώμα. Χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο,εκτός από το στυλοβάτη που κατασκευάστηκε από ασβεστόλιθο.

Το πτερό είχε οκτώ κίονες κατά πλάτος και δεκαεπτά κατά μήκος. Στις στενές πλευρές υπήρχε και δεύτερη σειρά έξι κιόνων που δημιουργούσαν την ψευδαίσθηση δίπτερου ναού. Μια άλλη ιδιομορφία ήταν η ύπαρξη ζωφόρου που περιέτρεχε το σηκό σ' όλο του το μήκος και αποτελεί ίσως την πιο φανερή από τις ιωνικές επιδράσεις. Οι μετόπες της είναι δεκατέσσερις στις δύο στενές πλευρές και από τριάντα δύο στις μακριές. Στην ανατολική πλευρά απεικονίζουν την γιγαντομαχία. Στην δυτική παριστάνεται η αμαζονομαχία,στην νότια η Κενταυρομαχία και στη βόρεια σκηνές από τον Τρωικό πόλεμο ζωφόρος απεικονίζει την πομπή των Παναθηναίων,την πιο μεγάλη θρησκευτική γιορτή των αρχαίων Αθηνών.Η ζωφόρος περιέβαλε το ναό και απεικόνιζε μορφές θεών,ζώων και περίπου 360 μορφές ανθρώπων. Τα δύο αετώματα του ναού απεικονίζουν σκηνές από την μυθολογία:πάνω από την κύρια είσοδο του ναού,στα ανατολικά,την γέννηση της Αθηνάς και στην δυτική πλευρά την διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα για την κατοχή της Αττικής γης. Τα δύο αυτά αετώματα υπέστησαν μεγάλες καταστροφές από την έκρηξη του 1687 μ.Χ.Αν και ο ναός αυτός διέφερε από τους άλλους δωρικούς ναούς όσον αφορά στην έκταση της διακόσμησης του,εντούτοις η διακόσμηση αυτή δεν επηρέαζε την ενότητα του συνόλου,έτσι ώστε να δημιουργείται η τέλεια ισορροπημένη,ιδανικά αρχιτεκτονική μορφή.

Στο εσωτερικό υπήρχε δωρική κιονοστοιχία σχήματος "Π" σε δύο ορόφους που δημιουργούσε ένα υπερώο,από το οποίο οι επισκέπτες μπορούσαν να θαυμάσουν από διάφορα σημεία το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Στο κεφάλι της έφερε αττικό κράνος με φτερωτά άλογα και σφίγγες που αντιπροσώπευαν τον μύθο της σφίγγας.Επισης,φορούσε αττικό πέπλο. Στο δεξί της χέρι κρατούσε μία χρυσελεφάντινη νίκη που το ύψος της έφτανε 1,89 μέτρα. Το δόρυ της Αθηνάς ήταν ακουμπισμένο στον αριστερό ώμο. Με το αριστερό της χέρι κρατούσε όρθια την ασπίδα,που στο εσωτερικό της ήταν κουλουριασμένο το φίδι Εριχθόνιος. Στον οπισθόδρομο φυλασσόταν ο θησαυρός,δηλαδή τα πολύτιμα αφιερώματα της Αθηνάς.Η οροφή του στηριζόταν σε τέσσερις ιωνικούς κίονες.Η στέγη ολόκληρου του ναού. μαζί με τους στρωτήρες,τους καλυπτήρες και τα ακροκέραμα,ήταν μαρμάρινη,αλλά στηριζόταν σε μεγάλους ξύλινους δοκούς.

Ο Παρθενώνας παρουσιάζει τέλεια αρμονικές αναλογίες μέχρι την παραμικρή του λεπτομέρεια. Μολονότι ο ναός αυτός ήταν,κατ' εξαίρεση,μεγαλύτερος από τους άλλους δωρικούς ναούς της εποχής του(με 8 Χ 17 κίονες,αντί για 6 Χ 13 που συνηθίζονταν τον 5ο αι.π.Χ.),οι αναλογίες του ήταν τόσο αρμονικές,ώστε να του προσδίδουν εκπληκτική ομοιογένεια μορφής,μνημειώδη μεγαλοπρέπεια και πρωτοφανή χάρη σε σύγκριση με τους πιο βαρείς δωρικούς προκατόχους του.

Στη φήμη του ναού συνέτειναν και οι ασύλληπτες εκλεπτύνσεις,οι αδιόρατες αποκλίσεις από την κατακόρυφο και την οριζόντια κατεύθυνση και οι αρμονικές αναλογίες. Ο στυλοβάτης παρουσίαζε ελαφρά τυμπανοειδή καμπύλωση,οι ραδινοί κίονες απέκλιναν από την κατακόρυφο προς το κέντρο του ναού και η συνολική σχεδίαση ήταν πυραμιδοειδής. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχανόταν μία κίνηση προς τα πάνω που μετέτρεπε τον Παρθενώνα σε ένα παλλόμενο οργανικό σύνολο. Οι αναρίθμητες αυτές λεπτότητες σχεδιάστηκαν με μεγαλοφυή τρόπο και εκτελέστηκαν με απαράμιλλη μαθηματική ακρίβεια.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Τον 8ο αι π.Χ η Ακρόπολη απέκτησε για πρώτη φορά ιερό χαρακτήρα με την καθιέρωση της λατρείας της Αθηνάς Πολιάδος.Καθιερώθηκαν τα Παναθήναια προς τιμήν της Θεάς και ιδρύθηκε ο λεγόμενος "Αρχαός Ναός" και ο Εκατόμπεδος,πρόδρομος του Παρθενώνα.

Μετά τη νίκη εναντίον των Περσών στον Παρθενώνα το 490 π.Χ οι Αθηναίοι επιχείρησαν να χτίσουν ένα πολύ μεγάλο ναό στη θέση του Παρθενώνα,γνωστός ως Προπαρθενώνας.Αυτός ο ναός δεν ολοκληρώθηκε πότέ,γιατί το 480 π.Χ εισέβαλαν οι Πέρσες και λεηλάτησαν την Ακρόπολη.Αμέσως μετά ο Περικλής άρχισε την κατασκευή εωός τέταρτου Παρθενώνα.

Ο Παρθενώνας χτίστηκε πάνω σε ερείπια προηγούμενου ναού αφιερωμένου επίσης στη Θεά Αθηνά.Είναι έργο της κλασικής περιόδου και αποτελεί το λαμπρότερο μνημείο της αθηναικής πολιτείας.Η κατασκευή του ξεκίνησε το 448-7 π.Χ και τα εγκαίνια έγιναν το 438 π.Χ,ενώ ο γλυπτός διάκοσμος τέλειωσε το 433-2 π.Χ.Οι αρχιτέκτονες που εργάστηκαν ήταν ο Ικτίνος,ο Καλλικράτης και πιθανόν ο Φειδίας,που είχε και τη γενική ευθύνη του γλυπτού διακόσμου.

Οι πρώτες καταστροφές έγιναν επί Λαχάρη,τυράννου των Αθηνών.Αυτός απέσπασε όλο το χρυσάφι και τα πολύτιμα αντικείμενα.Μεγάλη καταστροφή υπέστη από τους Ερούλους το 267 μ.Χ .Στους Ρωμαικούς χτόνους ο Παρθενώνας διατηρεί την αίγλη του.

Με την επικράτηση του χριστιανισμού τον 6ο αι μ.Χ ο Παρθενώνας αφιερώθηκε πρώτα στην Αγία Σοφία και έπειτα στην Παρθένο Μαρία,την Παναγία την Αθηνιώτισσα.Στα τέλη του 11ου αιώνα αποτέλεσε τη μητρόπολη της Αθήνας.Το 1381 ο Φλωρεντίνος Ατσαγιόλι μετέτρεψε τον Παρθενώνα σε καθολική εκκλησία.

Επί Φραγκοκρατίας(1204-1453) η Ακρόπολη έγινε φρούριο και ο Παρθενώνας χώρος κατοικίας του πρώτου Φράγκου άρχοντα

Το 1687 κατά το Β΄Ενετοτουρκικό πόλεμο ο λόφος πολιορκήθηκε από το Μοροζίνι και στις 26 Σεπτεμβρίου μία βόμβα των Ενετών ανατίναξε τον Παρθενώνα που είχε μετατραπεί σε πυριτιδαποθήκη.Η επόμενη σοβαρή καταστροφή στο μνημείο σημειώθηκε μεταξύ των ετών 1801-1802 με την αρπαγή του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα από το λόρδο Έλγιν και τη μεταφορά του στο Βρετανικό Μουσείο.

Η Ακρόπολη πέρασε οριστικά στην κυριαρχία των Ελλήνων το 1822.Στα μέσα της δεκαετίας 1980-1990 με πρωτοβουλία της Μελίνας Μερκούρη ξεκίνησε η προσπάθεια επιστροφής των Ελγιωείων Μαρμάρων,χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Ο Παρθενώνας είναι ένα μνημείο απαράμιλλης αξίας που κατάφερε να επιβιώσει ανάμεσα στους αιώνες και σήμερα είναι πόλος έλξης για χιλιάδες ανθρώπους απ'όλο τον κόσμο ππου συρρέουν στην Αθήνα,για να θαυμάσουν το κορυφαίο επίτευγμα του ανθρώπινου πνεύματος.